althingi
Til hamingju framtíðarkynslóðir Íslendinga!   Þau merku kaflaskil hafa orðið í íslenskri orkusögu að í fyrsta sinn er hafin vinna að stefnumótun sem varðar stærstu og hreinustu orkulindir landsins; sjávarorku.  Alþingi samþykkti, á lokadegi þingsins 16. maí 2014, þingsályktunartillögu „um rannsóknir á umfangi og nýtingarmöguleikum sjávarorku“. Þverpólitísk samstaða var á Alþingi um þessa fyrstu alvöru stefnumótun í orkumálum, en hún er fram komin fyrir atbeina undirritaðs.
 
Hugmynd að þingsályktunartillögu um sjávarorku var fyrst sett fram af stofnanda Valorku í erindi til iðnaðarnefndar Alþingis 23.08.2010.  Í ársbyrjun 2011 sendi hann stjórnvöldum samantektina „Sjávarfallaorka og hagsmunir Íslendinga“, þar sem vakin var athygli á hinum gríðarmiklu hagmunum þjóðarinnar á þessu sviði, þar sem sjávarfallaorka væri að öllum líkindum stærsta orkuauðlind Íslands; áreiðanlegasta orkuauðlind sem völ er á; sú orkuauðlind sem unnt er að nýta með umhverfisvænstum hætti og að hérlendis skorti allar rannsóknir á því sviði.  Auk þess var vakin athygli á verkefnum Valorku ehf, sem eru fyrstu verkefni í tækniþróun sjávarorku hérlendis og fyrsti hverfillinn sem fundinn hefur verið upp á Íslandi.  Síðar á því ári var sá hverfill valinn besta uppfinning heims af Alþjóðasamtökum uppfinningafélaga.  
Undirritaður stakk upp á því við alþingismenn í mars árið 2010 um að sett yrði fram þingsályktunartillaga um sjávarorku; átti fund með nokkrum þingmönnum síðar það ár, og lagði í framhaldi af því fram uppkast að þingsályktunartillögu ásamt greinargerð.  Skúli Helgason, þá þingmaður Samfylkingar, útfærði síðan þessa tillögu í samráði við Valdimar; bar hana undir nokkra sérfræðinga og leitaði síðan eftir stuðningi þingmanna.  
Kynning Valorku og Skúla á nauðsyn stefnumótunar bar öflugan árangur, því þegar tillagan var lögð fram í fyrsta skipti, hinn 31.mars 2011, stóðu að henni 22 alþingismenn úr öllum flokkum á Alþingi, eða yfir þriðjungur þingheims. Hinsvegar dagaði tillagan þá uppi í þinglok eftir fyrri umræðu.  Þau áttu eftir að verða örlög hennar tvisvar sinnum enn, og sýnir það e.t.v. best áhrif hagsmunahópa á framgang þingmála.  Að baki þessari tillögu stóð hvorki fjársterkur aðili né fjöldi atkvæða sem þrýsti á; heldur „einungis“ hagsmunir framtíðarkynslóða þjóðarinnar.  
Í fjórða skiptið var tillagan lögð fram í ársbyrjun árið 2014, og þá fyrir forgöngu Oddnýjar Harðardóttur, þingmanns og fyrrum fjármála- og atvinnuvegaráðherra.  Enn sem fyrr var tillagan lögð fram af þriðjungi þingheims; 21 þingmanni úr öllum flokkum á Alþingi.  Um tíma leit út fyrir að örlög hennar yrðu enn þau sömu, en á síðustu stundu áttaði þingheimur sig á mikilvægi málsins og að frekari tafir yrðu ekki til að auka margumtalaða og brothætta virðingu Alþingis.  Tillagan var því afgreidd út úr atvinnuveganefnd og síðan samþykkt einróma í lok síðasta þingdags; 16. maí 2014.
 
Efni þingsályktunarinnar er það að atvinnuvegaráðherra skuli skipa þriggja manna nefnd til að móta stefnu í rannsóknum og nýtingarmöguleikum sjávarorku við Ísland; hefja uppbyggingu gagnagrunns og efla alþjóðlegt samstarf á því sviði.  Allt eru þetta atriði sem Valorka hefur unnið að, eins og kemur fram í greinargerð ályktunarinnar. Til dæmis er Valorka enn eini aðilinn í tækniþróun sjávarorku á landinu; Valorka býr yfir umfangsmesta og ítarlegasta gagnasafni landsins á þessu sviði og Valorka hefur nú þegar myndað nokkur alþjóðleg tengsl.  Valorka hefur einnig undirbúið eina verkefni landsins sem lýtur að heildstæðum sjávarorkurannsóknum.  Efnt var til samvinnu við Hafrannsóknastofnun um þann þátt í ársbyrjun 2010, með verkefninu „Rannsóknamiðstöð sjávarorku“.  Það verkefni er nú allvel undirbúið, og út frá því gengið að rannsóknir geti hafist án verulegra fjárútláta.  Hafrannsóknastofnun er lögformlegur aðili rannsókna í hafi og þessi verkefni falla vel að öðrum á hennar vegum.  Hinsvegar þarf að bæta við mælitækjum, og hefur verið lögð fram beiðni um lítilshárrar fjárveitingu til þess á fjárlögum ársins 2015.  Einnig verður samstarf í þessu efni við Háskóla Akureyrar, Verkís, Færeyjaháskóla og fleiri aðila.  
 
Mikil þörf er á sjávarorkurannsóknum við Ísland, og stöndum við grannþjóðum töluvert að baki í þeim efnum. Heildarlíkan sjávarfalla var gert fyrir nokkru á vegum VST og er það nú vistað hjá Siglingastofnun.  Það sýnir hinsvegar ekki straumhraða í einstökum röstum, og reyndar liggur ekki fyrir ein einasta vísindaleg mæling straumhraða í þeim. Staðbundnar straumhraðamælingar eru brýnasta verkefnið í sjávarorkurannsóknum, og er stefnt að því að þær hefjist innan tíðar á vegum Rannsóknamiðstöðvar sjávarorku.  Þær verða gerðar með dopplerstraumsjám sem lagt verður á hafsbotn yfir nokkurra vikna skeið.  Þar safna þessir mælar nákvæmum mælingum sem síðar er unnið úr eftir að þeir hafa verið endurheimtir.  Einnig verður notuð vönduð dopplerstraumsjá Valorku, en hún er ætluð til nota í báti.  Eftir þessum gögnum geta sérfræðingar metið orku og hegðun sjávarfallastrauma fyrir hvern stað.  Slíkar rannsóknir eru einnig nauðsynlegar til að unnt sé að skipuleggja prófanir frumgerðar hverfla, eins og þess sem Valorka þróar nú.  
 
Valorka ehf þakkar öllum sem eiga þátt í því að þessi mikilvæga stefnumótun er nú hafin.  Eftirtaldir þingmenn hafa borið tillöguna fram á Alþingi, þó allir þingmenn tveggja kjörtímabila eigi þar einnig hlut að máli:  Skúli Helgason (1.flm upphafl.); Oddný Harðardóttir (1.flm síðar); Björgvin G. Sigurðsson; Jónína Rós Guðmundsdóttir; Sigmundur Ernir Rúnarsson; Gunnar Bragi Sveinsson; Þráinn Bertelsson; Þorgerður K. Gunnarsdóttir; Birgitta Jónsdóttir; Siv Friðleifsdóttir; Lilja Rafney Magnúsdóttir; Birkir Jón Jónsson; Ragnheiður Ríkharðsdóttir; Vigdís Hauksdóttir; Sigurður Ingi Jóhannsson; Guðmundur Steingrímsson; Kristján L. Möller; Magnús Orri Schram; Margrét Tryggvadóttir; Tryggvi Þór Herbertsson; Þór Saari; Árni Þór Sigurðsson; Ásmundur Friðriksson; Björt Ólafsdóttir; Bjarkey Gunnarsdóttir; Elín Hirst; Guðbjartur Hannesson; Helgi Hjörvar; Helgi Hrafn Gunnarsson; Páll Jóhann Pálsson; Páll Valur Björnsson; Silja Dögg Gunnarsdóttir; Svandís Svavarsdóttir; Valgerður Bjarnadóttir og Össur Skarphéðinsson.  Einnig nefndarmenn atvinnuveganefnda; þingforsetar og þingflokksformenn sem átt hafa þátt í framgangi tillögunnar.  Þó hér sé fyrst og fremst um framfaramál þjóðarinnar að ræða er um leið ljóst að þetta er ein af forsendunum fyrir áframhaldi brautryðjandaverkefna Valorku á sviði sjávarorku, og fyrir það er þakkað.  Valorka væntir um leið áframhaldandi skilnings Alþingis og góðs samstarfs við ríkisstjórn á hverjum tíma.
 
Nú tekur við hið vandasama verkefni atvinnuvegaráðherra að finna öfluga og hæfa menn í þessa stefnumótun. Vonandi tekst þar vel til og vonandi tekst ráðherra að forðast áhrif voldugra hagsmunaaðila á svið orkumála við þá skipan.  Ítök stóru ríkisreknu orkufyrirtækjanna, s.s. Landsvirkjunar og Rarik, eru mjög mikil í öllu stjórnkerfinu, eins og Valorka hefur kynnst í sínum verkefnum.  Þau voru ekki hvetjandi til þeirrar stefnumótunar sem hér um ræðir, enda ekki um þeirra hagsmunamál að ræða.  Það er skylda stjórnvalda að vernda nýja sprota eins og Valorku gegn yfirgangi markaðsráðandi orkurisa, og verður að ætla að ráðherra takist vel til í því efni.  
 
Enn bíður Valorka þess nauðsynlega stuðnings opinberra sjóða sem um var rætt í síðustu frétt.  Spurningunni um vilja stjórnvalda í málefnum eina íslenska sjávarorkufyrirtækisins var ekki svarað nema að hluta með þessari ályktun Alþingis.  Enn fást engin svör sem óskað hefur verið eftir frá þremur ráðherrum:  atvinnuvega-; umhverfis- og forsætisráðherra, um það hvort Valorku verður tryggður sanngjarn hluti í fjárveitingum til græna hagkerfisins.  Þeir sjóðir liggja ónotaðir ár frá ári á sama tíma og verkefni Valorku hafa verið nánast í stöðvun frá síðustu áramótum.  Ekki hefur verið unnt að greiða út laun og undirbúningur sjóprófana í sumar hefur ekki getað hafist.  Þær tafir eru alfarið á ábyrgð viðkomandi ráðuneyta og stofnana.  Vonir standa til að úr þessu ástandi geti ræst á næstu dögum, en von er á svörum frá forsætisráðuneyti og viðtali við umhverfis- og auðlindaráðherra.  Meira um framvindu þess fljótlega hér á síðunni.
 
Valdimar Össurarson

Enn á ný vakna spurningar um stefnu og vilja íslenskra stjórnvalda: enn á ný er eina íslenska verkefnið í þróun sjávarorkutækni sett fram á hengiflug óvissunnar vegna stefnuleysis stjórnvalda í málefnum orku og nýsköpunar.

Þegar litið er um öxl við áramótin 2013-2014 verður ekki annað sagt en verkefni Valorku hafi fyllilega staðið undir þeim væntingum sem unnt er að gera til slíks verkefnis; og í flestu tilliti farið langt fram úr áætlunum. Lítum á þessa punkta:

- Verkefnið er hið eina á Íslandi í þróun Íslenskrar sjávarorkutækni.
- Verkefnið hefur skilað fyrstu íslensku einkaleyfum í sjávarorkutækni
- Verkefnið var valið besta uppfinning heims árið 2011; eina íslenska uppfinningin sem náð hefur þeim árangri
- Valorka hefur ekki þróað eina, heldur fimm mismunandi gerðir sjávarfallahverfla og vinnur að þeirri sjöttu
- Valorka vinnur nú að sjávarorkuvirkjun sem nýtir bæði ölduorku og lághraða sjávarfallaorku; hinni fyrstu þeirar tegundar
- Valorka hóf sjóprófanir sjávarfallahverfla í Hornafirði í ágúst 2013; fyrstu sjóprófanir íslenskra sjávarfallahverfla
- Enginn hverfill til nýtingar hægra sjávarfallastrauma er kominn lengra í þróun í veröldinni en hverflar Valorku
- Hægir fallastraumar (annesjastraumar) eru algengasta form nýtanlegrar sjávarfallaorku í heiminum og hérlendis
- Sjávarorka er að öllum líkindum umfangsmesta og hreinasta orkulind Íslands, sé miðað við erlendar rannsóknir
- Íslendingar hafa nú nýtt meira en helming nýtanlegrar vatnsfalla- og jarhitaorku sinnar og orkuskortur nálgast að óbreyttu
- Ekkert bólar á markmiðssetningu Íslenskra stjórnvalda í orkumálum, eða raunhæfri orkustefnu
- Háum fjárhæðum af almannafé er varið í vindorkutilraunir hérlendis, sem þegar hafa verið gerðar erlendis án hagkvæmni
- Háum fjárhæðum er varið í undirbúning sæstrengs frá Íslandi þó hér sé engin umframorka í boði og framkvæmdin glæfraleg
- Valorku var synjað um áframhaldandi styrk úr Tækniþróunarsjóði við síðustu úthlutun og verkefninu þar með stefnt í tvísýnu.

Hér er þó aðeins lítið upp talið af þeim staðreyndum sem við blasa. Nánari lýsingar má finna t.d. í skýrslum Valorku hér annarsstaðar á síðunni.

Pólitíkin er skondin tík og óútreiknanleg. Því til staðfestu má benda á að ekki er ár liðið frá því að allir flokkar á Alþingi voru sammála um að leggja fram vandaða stefnumótun á Alþingi um málefni stærstu og mikilvægustu orkulindar landsins; sjávarfallaorku. Tillögu sem fól í sér að hefja skyldi fyrstu rannsóknir á þessari miklu auðlind og meta kosti til nýtingar á henni. Að tillögunni stóðu allir flokkar og hún var borin fram af þriðjungi þingheims af miklum myndarskap, undir forystu Skúla Helgasonar. En athygli þingmanna líkist oft laufi í vindi, og einhver gustur lék um það lauf um síðustu kosningar.

Ekki var ein báran stök, heldur gripu stjórnvöld einnig til þess þjóðráðs í þrengingum ríkissjóðs að skera niður fé til þróunar og rannsókna. Pólitíkusar féllu því í þá gryfju sem hagsýnir bændur á Íslandi hafa reynt að forðast í hallærum sem yfir þjóðina hafa gengið: Þeir skáru niður mjólkurkúna og settu í pott fremur en að nýta afurðir hennar til uppbyggingar.

Þetta tvennt: stefnuleysi í málefnum sjávarorku og óvissa um fjárveitingar til þróunar, hefur nú leitt til þess að Valorku var synjað um áframhaldandi stuðning úr Tækniþróunarsjóði. Öðrum ástæðum er ekki til að dreifa, sé litið til þeirra góðu einkunna sem umsóknin fékk í mati; til þess árangurs sem verkefnið hefur þegar skilað; til þess að Valorka var nýlega valið eitt af vænlegustu sprotafyrirtækjum landsins og til þess að Íslendingar hafa ekkert vænlegra tækifæri en þetta til að komast í forystu á heimsvísu í tækniþróun eftirsóttrar afurðar.

Leitað verður eftir skýringum og afstöðu stjórnvalda á nýju ári. Valorka mun leita leiða til að halda þróunarstarfi sínu áfram og væntir þess að skilyrði verði tryggð til að það verði áfram á íslensku forræði.

 

Valorka óskar samstarfsfólki sínu gleðilegra jóla og farsæls nýs árs, og þakkar fyrir ómetanlega aðstoð á árinu sem er að líða.

Bestu kveðjur
Valdimar Össurarson

Tímaritið Frjáls verslun hefur valið Valorku ehf sem eitt af 100 áhugaverðustu sprotafyrirtækjum Íslands árið 2013.  Valorka lendir þar í 49. sæti.  Tímaritið er að þessu sinni (7.tbl. okt. 2013) lagt undir vangaveltur um það hvaða tækifæri Ísland hefur núna til að treysta undirstöður veðmætasköpunar varanlega og til framtíðar.  Þar eru viðtöl við fjölmarga forkólfa atvinnulífsins; þá sem eru í ráðandi stöðu; þá sem náð hafa árangri og helstu fjárfesta hérlendis.  Dr Eyþór Ívar Jónsson, forstöðumaður nýsköpunar og frumkvöðlakennslu í MBA-námi í Viðskiptaháskólanum í Kaupmannahöfn valdi lista Frjálsrar verslunar yfir þessi 100 áhugaverðustu sprotafyrirtæki, líkt og hann hefur gert undanfarin ár.  Um Valorku segir stutt og laggott; „Virkjun sjávarfalla“.  Lýsandi fyrir árangur Valorku og það að engin önnur þróun er á þessu sviði hérlendis.  Í yfirskrift listans segir m.a.:  „Listinn yfir áhugaverð sprotafyrirtæki hefur þann tilgang að sýna þá fjölbreytni og orku sem falin er í frumkvæði og nýsköpun Íslendinga.  Frumkvöðlar vinna stóra sigra á hverjum einasta degi á Íslandi í mótbyr erfiðra aðstæðna.  Það var hinsvegar hugmyndaflug og frumkvæði eins og það sem einkennir öll þau áhugaverðu sprotafyrirtæki sem hafa orðið til á Íslandi sem byggði upp íslenskt atvinnulíf og hefur að miklu leyti skapað þau lífsskilyrði sem hér eru...  Á Íslandi er hægt að byggja upp öflugt og fjölskrúðugt atvinnulíf sem skapar verðmæti og lífsgæði...  Hundrað áhugaverðir sprotar munu hjálpa til við að varða veginn til framtíðar“.  Eyþór Ívar og Frjáls verslun eiga heiður skilinn fyrir skilning sinn og framsýni.

Framkvæmdastjóri Valorku tók nýlega við viðurkenningu frá Frumkvöðlasjóði Íslandsbanka.  Fjórir aðilar hlutu styrki að þessu sinni, og fyrir utan Valorku voru það Marsýn ehf; Klappir ehf og hugbúnaður til greiningar síldarstofna.  Styrkur Íslandsbanka til Valorku er 2 milljónir króna og mun koma að góðum notum í þróun íslenskrar sjávarorkutækni.  Íslandsbanki sýnir með þessu mikla framsýni og vilja til endurreisnar atvinnulífs og verðmætasköpunar þjóðarinnar.  Þannig hugsun mætti vera uppi á borðum hjá fleiri stofnunum í fjármálaþjónustu, en um svipað leyti barst synjun á stuðningi frá Landsbankanum, og hann hafði áður hafnað boði um að verða sérstakur bakhjarl þessa einstaka framfaraverkefnis.  Sá banki hefur verið viðskiptabanki Valorku frá upphafi en að sjálfsögðu ber ávallt að beina viðskiptum þangað sem skilningur og framtíðarsýn er mest.

 

Íslandsbanka er þökkuð þessi einstaka framsýni og stuðningur við uppbyggingu íslenskrar verðmætasköpunar.

Nýlega var farið í stuttan mælingaleiðangur í Ósa, en svo nefnist vogurinn norðan Hafna; vestantil á Reykjanesskaga.  Þarna hagar svo til að um 2ja ferkílómetra vogur gengur til austurs inn af ströndinni, og greinist í fjölmarga litla krika með nesjum á milli.  Ósavogurinn er allur grunnur, en þó einkum yst; norður af Höfnum.  Þar er garður skerja og hleina sem sumar eru alltaf uppúr; aðrar uppúr á fjöru en einnig mikið flágrynni sem aldrei kemur úr sjó.  Um þennan skerjagarð þarf að komast töluverður sjór á hverri flæði, eða líklega 2 til 3 milljónir rúmmetra, fjórum sinnum á sólarhring.  Fyrirfram var því búist við að töluverður straumþungi væri í rennum eða lænum sem eru þarna milli skerjanna.

Farið var af skábrautinni sem herinn skildi eftir sig í Þórshöfn; hinum fornfræga verslunarstað Suðurnesja norðan Ósa.  Slöngubát var þar rennt niður í víkina og siglt stutta vegalengd inn að grynningunum.  Þar var lagst við stjóra; straumhraðamæli Valorku slakað undir yfirborðið og hann tengdur fartölvu.  Mælt var á þremur stöðum í þessari fyrstu atrennu og mælistaðir merktir á kort.  Straumhraði reyndist vera frá um 0,5 m/sek og upp í um 1 m/sek.  Meiri straumur er greinilega sumsstaðar, enda eru víða boðafoll á grunnum flúðum.  Tærleiki sjávar er nokkuð mikill

Ætlunin með þessum mælingum er einkum að skoða hvort þarna gætu verið hentugar aðstæður til prófana á hverflum Valorku.  Staðurinn hefur ýmsa kosti til slíks; t.d. nálægð við vinnustofu Valorku; tærleika sjávar; góða aðstöðu til sjósetningar og fremur litla hættu á árekstrum við aðra starfsemi.  Auk þess virðist skerjagarðurinn vernda vænlega prófunarstaði frá sjógangi.  Hinsvegar eru nokkrir augljósir ókostir, svo sem miklar grynningar; iðuköst vegna botnlags; slæmt aðgengi að innsvæðum landleiðis; skortur á þjónustu og aðstöðu við landið o.fl.  Ekki hefur verið kannað hvort prófanir kynnu að rekast á við aðra hagsmuni, t.d. varðandi æðarvörp, og hver er vilji landeigenda.

Í Ósum er töluverð orka sem eflaust kemur einhverntíma til álita að nýta.  Núna er fyrst og fremst verið að kanna hvernig svæðið hentar til prófana.  Verður þeim könnunum haldið áfram á komandi vori.

Subcategories